چه سوختی مصرف می کنیم؟

پالایشگاه‌ ها؛ نفت خام را می‌گیرند و طی فرآیندی که پیچیده و تخصصی است فرآورده‌های مختلف نفتی را تولید می‌کنند. بسیاری از محصولات بدست آمده در یک پالایشگاه نفت می‌تواند زندگی روزمره هر یک از ما را تحت تأثیر خود قرار دهد. حمل و نقل عمومی شهری و بین شهری توسط خودروهای سنگین انجام می‌شود که از سوخت، نفت و گاز، یا‌‌ همان گازوئیل استفاده می‌کنند. برای رسیدن به مقصد روزانه بار‌ها از خودروی شخصیمان استفاده می‌کنیم که برای حرکت نیاز به «بنزین موتور» دارد مایحتاج عمومی و کالاهای ضروری در کشور و در شبکه حمل و نقل ملی سالانه میلیون‌ها لیتر سوخت‌های مختلف را نیاز دارند که در پالایشگاه تهیه می‌شود و توسط شرکت‌های پخش فرآورده این نیاز‌ها تأمین می‌شود این چرخه گاهی همراه با حواشی می‌شود که اگر همواره به دنبال اطلاعات صحیح باشیم از عوارض روانی و نگرانی‌های بی‌مورد آن در امان خواهیم بود.

شاید بدانید فعالیت‌های صنعتی و عملیاتی پالایشگاه‌ها تعطیلی ندارد و کارکنان سخت کوش تأسیسات صنعت نفت شبانه روز در شیفت‌های مختلف با دقت وظایف خود را انجام می‌دهند. از همین روست که شما خواننده محترم با اطمینان در هر ساعت از شبانه روز در هر نقطه کشور به جایگاه‌های عرضه سوخت که مراجعه کنید آن‌ها را فعال و در حال خدمات به مشتریان می‌بینید.

برای اینکه این عرضه متوقف نشود نیاز به ترتیب ساز و کاری است که در آن امکان بارگیری و انتقال مواد و محصولات نفتی از پایانه‌های شرکت ملی پخش در هر لحظه فراهم باشد. در این پروسه کیفیت مواد هر لحظه (real time) بررسی می‌شود تا هرگز محموله‌ای غیر استانداری در پایانه بارگیری نشود

در یک گام به عقب‌تر همواره محتوای مخازن تحت کنترل است تا کیفیت مواد نفتی ارسال شده از پالایشگاه که ذخیره شده تغییر نکند. محصولات و فرآورده‌های تولیدی پالایشگاه‌ها همواره تحت نظارت است. محصول نهایی پس از تایید آزمایشگاه پالایشگاه به شرکت ملی پخش سپرده می‌شود تا بدست مصرف کنندگان برسد در این مرحله آزمایشگاه کنترل کیفیت تست‌های مختلفی را بر روی فرآورده‌های نهایی انجام می‌دهد که آشنایی با آن‌ها بطور مختصر می‌تواند موجب اطمینان خاطر هموطنان عزیزمان و اطلاع در توانمندی‌ها و تلاش‌های خانواده بزرگ پالایش و پخش در کشور باشد:

برای صدور اجازه مصرف هر گونه فرآورده نفتی تأیید آزمایشگاه کنترل کیفیت ضروری است و بدین منظور همه مواد از گازهای مایع (که سبک‌ترین تولیدات پالایشگاه هستند) تا قیر (سنگین‌ترین مواد) این آزمایشات را تجربه خواهند کرد.

برای تأئید کیفیت برخی از محصولات با اهمیت مانند سوخت هواپیما نزدیک به ۳۰ آزمایش مختلف انجام می‌شود. نمونه گیری از مواد در ظرف‌های مخصوص به شیوه‌های کاملاً نظاممند بر اساس استاندارد بین المللی آمریکایی (ASTM) و توسط افراد با تجربه صورت می‌گیرد چرا که نمونهٔ آزمایشی باید نماینده کاملی از محصول باشد در غیر اینصورت بر نتایج آزمایشات نتیجه منفی خواهد گذاشت.

بر روی نفت گاز مصرفی در کشور ۱۲ آزمایش انجام می‌شود که سه آزمایش وزن مخصوص، نقطه اشتعال (flash point) و نطقه ریزش (Pour point) را آزمایش‌های ضروری نفت گاز می‌نامند.

تعداد آزمایش‌های ضروری در سوخت جت (بنزین هواپیماهای مسافربری) به عدد هشت افزایش می‌یابد برخی از آنان بشرح زیر است:

۱- فراریت: در زمان جدا شدن هواپیما از زمین یک شصتم ثانیه سوخت باید برای جرقه زنی وارد سیلندر شود سوخت مورد نیاز برای چنین موتورهایی باید فراریت بالایی داشته باشند.

۲- ویژگی کوبش: غلظت هوایی اطراف موتور در هنگام برخاستن بسیار بیشتر از زمان اوج هواپیماست به همین دلیل اندازه گیری آرام سوزی بنزین یا «ضد کوبش» در مخلوط هوای سبک یا سنگین در آزمایشات مورد توجه است.

۳- آزمایش خوردگی مس: وجود ترکیبات گوگردی در سوخت موجب آسیب دیدگی موتور می‌شود این آزمایش مقدار بسیار ناچیزی گوگرد آزاد را در سوخت نشان می‌دهد.

۴- پایداری: اگر مواد معلق در هر سوخت از حد مجاز در استاندارد‌ها فرا‌تر بود موجب جرم گرفتگی سامانه جریان سوخت می‌شود و این امر می‌تواند به قطع جریان سوخت منجر شود که نتیجه آن در هواپیما فاجعه بار خواهد بود.

بسیاری از آزمایش‌های صورت گرفته بر روی بنزین موتور اتومبیل هم مشابه سوخت هواپیماست البته در بنزین موتور مولفهٔ موثر دیگری به نام شماره اکتان یا عدد اکتان است که بنزین معمولی را از بنزین سوپر متمایز می‌کند.

از آنجا که قصد نداریم در این مجال به اصطلاحات تخصصی در زمینه آزمایشات بپردازیم به ذکر این موضوع برای علاقه مندان بسنده می‌کنیم که: وجود مقدار زیاد گوگرد در سوخت (خصوصاً وقتی هوا سرد باشد) موجب خوردگی در سامانه خروجی گاز می‌شود چون رطوبت هوا در ترکیب با مواد آغشته به گوگرد تولید اسید سولفوریک می‌نماید. ترکیبات گوگردی همچون دی سولفات‌ها، مونوسولفید‌ها و مرکپتان که در مواد بالا برنده اکتان استفاده می‌شود بسیار مضر هستند. به همین دلیل آزمایش گوگرد هم جزء مهم آزمایشات انجام گرفته بر روی بنزین موتور است. در کشور ما هم به منظور حفاظت از محیط زیست و حفاظت افراد جامعه مدت هاست که استفاده از ترکیبات گوگرد دار بالا برنده اکتان مانند: تترا اتیل سرب و یا «متیل تری شری بوتیل ا‌تر» (MTBE) در پالایشگاه‌ها ممنوع شده است. 

این مطلب در صفحه ۵ ندای هرمزگان چهارشنبه ۲۴ فروردین منتشر شده است